Minder gedwongen afzonderingen in de JeugdzorgPlus

01 jul 2021

Er wordt steeds minder gedwongen afgezonderd in de JeugdzorgPlus (gesloten jeugdzorg). Onderzoekers van de Academische Werkplaats Risicojeugd concluderen in het eindrapport van het project ‘Ik laat je niet alleen’ dat er sprake is van een “stabiele en steeds verder doorzettende significante daling van het aantal gedwongen afzonderingen van jongeren die in de JeugdzorgPlus verblijven.” Het rapport waarschuwt ook, want het einddoel van nul afzonderingen is nog niet in zicht: “Er is geen tijd om achterover te leunen.” 

De JeugdzorgPlus-instellingen stelden zichzelf in 2018 twee gezamenlijke doelen: minder jongeren in de JeugdzorgPlus en (op termijn) geen gedwongen afzonderingen meer. Sinds 2017 is het aantal jongeren in de JeugdzorgPlus met bijna dertig procent gedaald en sinds de eerste nulmeting in 2019 gaat ook het aantal gedwongen afzonderingen in alle instellingen omlaag.  

Activiteiten instellingen 
De Academische Werkplaats Risicojeugd constateert dat het “zeer aannemelijk” is dat de daling is toe te schrijven aan activiteiten die instellingen hebben ondernomen om gedwongen afzonderingen terug te dringen: een grotere focus op behoeften van individuele jongeren, een uitgebreider en gevarieerder dagprogramma, andere methodieken en meer training en aandacht voor intervisie en supervisie van professionals. Daarnaast is het gezamenlijk leren door professionals over jeugdzorgplusinstellingen heen, de zogenoemde ambassadeurs van ‘Ik laat je niet alleen’, een effectief middel geweest.  

Ook de JeugdzorgPlus-instellingen van Pluryn in Eefde en Zeist (Lindenhorst) werkten aan het terugdringen van gedwongen afzonderingen. De locatie Eefde vier vriendelijk ingerichte, veilige kamers in. Jongeren kunnen er op eigen verzoek gebruik van maken als zij een rustmoment nodig hebben. Daardoor is het gebruik van separeerruimtes enorm afgenomen. Lindenhorst had vijf afzonderingsruimtes en heeft er nu nog drie, waarvan er binnenkort nog één buiten gebruik wordt gesteld. Lindenhorst verhuist in 2023 naar nieuwbouw. In de bouwplannen zijn geen afzonderingsruimtes meer opgenomen. 

Aanbevelingen 
Het rapport ‘Ik laat je niet alleen’ bevat ook een aantal aanbevelingen. Zo wordt geadviseerd te blijven investeren in professionals en in cultuurverandering, goed te luisteren naar jongeren en ervaringsdeskundigen, met en van elkaar te leren gebruikmakend van data en te komen tot kleinere groepen en kleinschalige voorzieningen.  

Mirjam van den Nieuwenhuijzen, lid van de Raad van Bestuur van Pluryn: “We nemen de aanbevelingen ter harte. Het reduceren van gedwongen afzondering is een belangrijke opdracht voor Pluryn. We zijn op de goede weg, maar we zijn er nog niet. Stoppen met gedwongen afzondering vraagt om het echte gesprek voeren en jezelf kwetsbaar durven opstellen als professional. Maar ook om gezamenlijk leren, binnen de organisatie en binnen onze sector."   

Verder terugdringen van gedwongen afzonderen vraagt volgens Bas Timman, bestuurslid van jeugdzorg Nederland, ook wat van de bredere omgeving van de JeugdzorgPlus, van de verwijzers tot de gemeenten die verantwoordelijk zijn voor de jeugdhulp. “Deze jongeren zijn onze gezamenlijke verantwoordelijkheid. Om het beter te doen zullen we iedereen dus moeten (blijven) betrekken.”   

Definitie 
Bij het terugdringen van gedwongen afzonderingen wordt de volgende definitie gehanteerd: ‘gedwongen afzonderen betreft het tegen de wil van de jongere plaatsen in een ruimte die hij of zij niet mag of kan verlaten’. De jeugdzorgplusinstellingen hebben bewust gekozen voor een brede definitie en meer te doen dan alleen het sluiten van de separeerruimtes. Ze willen daarmee voorkomen dat het probleem wordt verplaatst en er op een andere manier op een andere plek gedwongen wordt afgezonderd.